Nghệ thuật đặt câu hỏi là một trong những kỹ năng cơ bản của giáo viên trong quá trình dạy học. Tri thức và nhận thức được coi là động lực bên trong của mỗi người học. Vì vậy, nhiệm vụ của giáo viên là khám phá nhận biết và tri thức tiềm ẩn của người học để giúp họ đạt được tới những mức độ cao hơn.

Nghệ thuật hỏi không chỉ cung cấp kiến thức mà còn giúp người học liên kết khái niệm, suy luận, tăng khả năng nhận thức, kích thích óc sáng tạo và trí tưởng tượng, trợ giúp tư duy phân tích và giúp người học khám phá những cấp độ sâu hơn về sự hiểu biết, suy nghĩ và trí tuệ. Sau đây chúng tôi xin đưa ra 5 loại câu hỏi cơ bản mà giáo viên thường sử dụng trong dạy học. Tùy thuộc vào mục đích bài học, trình độ học sinh cũng như những hoàn cảnh khác nhau, mức độ sử dụng các loại câu hỏi có thể khác nhau.

1.Câu hỏi dựa vào sự thực (Factual)

Đây là những câu hỏi khá đơn giản, câu trả lời đưa ra dựa vào những kiến thức hiển nhiên. Những câu này thường dựa vào mức tri thức và tình cảm thấp nhất và câu trả lời thường được xác định rõ là đúng hay sai.

Ví dụ: Name the Shakespeare play about the Prince of
Denmark? (Hãy nêu tên vở kịch của Shakespeare nói

về Hoàng tử Đan Mạch)

2. Dạng câu hỏi quy nạp (Convergent)

Câu trả lời của những câu hỏi này thường ở mức độ chính xác có thể chấp nhận được. Chúng có thể ở những mức độ khác nhau của tri thức: hiểu, áp dụng, phân tích hoặc được đưa ra dựa vào sự suy đoán, nhận thức cá nhân hoặc những tài liệu đã được học hoặc được biết.

Ví dụ: On reflecting over the entirety of the play Hamlet, what were the main reasons why Ophelia went mad?(Dựa vào toàn bộ diễn biến của vở kịch Hamlet, hãy cho biết những lý do chính khiến Ophelia phát điên?- Trong câu này người đọc phải tự rút ra kết luận để giải thích. )

3. Dạng câu hỏi diễn dịch (Divergent)

Những câu hỏi này cho phép học sinh khám phá những tri thức khác nhau và có thể đưa ra nhiều cách lý giải cũng như nhiều cách trả lời khác nhau. Độ chính xác ở đây là dựa vào những suy luận logic, dựa vào hoàn cảnh cụ thể, hoặc kiến thức cơ bản, sự phỏng đoán, sự suy ra, sự sáng tạo, trực giác hoặc trí tưởng tượng. Những loại câu hỏi này thường yêu cầu học sinh phân tích, tổng hợp hoặc đánh giá một kiến thức nền và rồi tạo ra hoặc tiên đoán những kết quả khác nhau. Để trả lời những câu hỏi này, học sinh phải có trình độ cảm thụ cao hơn. Việc đánh giá những câu trả lời này cũng dựa vào khả năng có thể xảy ra hay xác suất. Mục đích của những câu hỏi này là nhằm kích thích trí tưởng tượng và óc sáng tạo của học sinh hoặc tìm ra mối quan hệ nhân- quả của sự việc.

Ví dụ: In the love relationship of Hamlet and Ophelia, what might have happened to their relationship and their lives if Hamlet had not been so obsessed with the revenge of his father's death?(Trong mối quan hệ yêu đương giữa Hamlet và Ophenlia, điều gì có thể xảy ra với tình yêu và cuộc sống của họ nếu Hamlet không bị ám ảnh quá mức về lời nguyền cái chết của cha anh?)

4. Dạng câu hỏi đánh giá (Evaluative)

Những loại câu hỏi này thường đòi hỏi mức độ phức tạp của trình độ tri thức cũng như cảm thụ. Để trả lời được những câu hỏi đó, học sinh phải kết hợp các quá trình nhận biết, cảm nhận và/hoặc đánh giá. Thông thường, học sinh phải phân tích ở nhiều cấp độ và từ nhiều góc độ khác nhau trước khi tổng hợp thông tin và đưa ra kết luận.

Ví dụ:

a. Compare and contrast the death of Ophelia with that of Juliet?(Hãy so sánh và đối chiếu cái chết của Ophelia và Juliet?)

b. What are the similarities and differences between Roman gladiatorial games and modern football?(Hãy cho biết sự giống và khác nhau giữa trò đấu sĩ Roman cổ và bóng đá hiện đại?)

5. Dạng câu hỏi kết hợp (Combinations)

Những câu hỏi dạng này kết hợp cả 4 dạng câu hỏi trên. Dĩ nhiên, không nhất thiết trong tiết học nào, giáo viên cũng phải sử dụng cả 4 dạng câu hỏi trên song việc hiểu thấu đáo chúng sẽ giúp giáo viên tận dụng tối đa ưu điểm của từng loại để thiết kế bài giảng của mình.

Nguyễn Thuý - Giảng viên Global Education (St)