Có rất nhiều phương pháp học tiếng Anh. Tùy theo cách học và điều kiện của mỗi người mà sẽ có những phương pháp riêng phù hợp và hiệu quả. Dưới đây tôi xin chia sẻ với các bạn những kinh nghiệm của riêng mình sau một số năm đi học và giảng dạy cũng như kinh nghiệm của rất nhiều người đã từng học tiếng Anh hiệu quả trước đó. Bài viết này chỉ xin bàn về những vấn đề cơ bản nhất đối với người học ngoại ngữ không chuyên.

Học phát âm

Phát âm không đúng là một trong những điểm yếu lớn nhất của số đông người học tiếng Anh. Học phát âm là một phần cực kỳ quan trọng vì có nói đúng thì mới nghe tốt và truyền đạt ý tưởng của mình đến người nghe chính xác nhất. Đặc biệt đối với những người mới bắt đầu học tiếng Anh, phát âm chuẩn là ưu tiên hàng đầu để tránh những lỗi sai rất khó sửa về sau này. Trước khi nói hay, ta cần học cách nói đúng trước đã.

Lời khuyên: Các bạn cần nắm vững Hệ thống Phiên âm Quốc tế (International Phonetic Symbols - IPS) có in đằng sau các cuốn từ điển và tập thói quen luôn luôn tra cứu phiên âm mỗi khi bắt gặp một từ mới để có thể phát âm đúng nhất. Ngoài giờ học trên lớp với các thầy cô, các bạn nên tự học phát âm ở nhà qua phần mềm Speech Solutions và tham khảo thêm phần phát âm của đĩa CD-ROM Cambridge Advanced Learners’ Dictionary được bày bán rất nhiều tại các cửa hàng vi tính.

Học từ vựng

Nguyên tắc học từ vựng phổ biến là học trong cụm từ trong câu, tránh học từ chết. Ví dụ học từ "corner” phải học trong nhóm từ "on the corner of”, học "interested” phải nhớ cụm "be interested in” thì mới biết cách đặt câu cho đúng.

Để nhớ được từ vựng thì không có cách nào hiệu quả bằng cách sử dụng chúng. Một cách học thông minh là bạn hãy cố gắng "chen” những từ vừa mới học vào khi tập nói hay khi tập viết email bằng tiếng Anh. Có thể lúc đầu bạn còn rất lúng túng và thiếu tự nhiên nhưng chính những lúc như vậy bạn sẽ nhớ từ được nhiều nhất và theo thời gian, bạn sẽ sử dụng được ngày càng nhiều từ vựng hay một cách thành thạo. Cốt lõi vấn đề ở đây chính là bạn đang tự giúp mình tạo ra những tình huống để có thể sử dụng ngay những từ mới học. Bạn không nhất thiết phải viết từ ra giấy nhiều lần vì việc này chỉ giúp bạn nhớ được chính tả của từ mà thôi.

Bạn cũng cần luôn mang theo một cuốn sổ nhỏ ghi chép từ vựng mới bên mình để tranh thủ học khi rảnh rỗi. Hãy đặt cho mình mục tiêu mỗi ngày học vài từ tùy theo khả năng của mình và nhớ là ôn tập thường xuyên theo định kì (3 ngày, 1 tuần hay một tháng). Cố gắng ôn lại từ vựng đã học ít nhất là 3 lần mới có thể nhớ tốt được chúng.
Để ý cách trình bày từ vựng: sử dụng nhiều màu viết khác nhau, vẽ hình hay sơ đồ theo chủ đề càng nhiều càng tốt.

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều sách tự học từ vựng rất hay. Tôi xin giới thiệu các bạn tham khảo bộ sách sau: Basic Vocabulary in Use, Vocabulary for Intermediate Students, Vocabulary for Upper - Intermediate Students.

Học nói

Nói là kỹ năng quan trọng và thú vị nhất của bất cứ một ngôn ngữ nào. Chúng ta luôn có cảm giác tiến bộ to lớn và rõ rệt nhất khi có thể giao tiếp lưu loát trực tiếp bằng ngôn ngữ nói. Theo tôi, để học nói các bạn đừng quá vội vàng. Có nhiều người may mắn sống trong môi trường tiếng Anh nên họ có thể học nói ngay từ mới bắt đầu học ngoại ngữ. Tuy nhiên, đối với phần lớn mọi người thì chúng ta nên cần có một nền tảng ngôn ngữ nhất định (từ vựng, ngữ pháp, phát âm, cấu trúc câu) ít nhất là 6 tháng trước khi bước vào một khóa học nói thực thụ.
Đối với những người không có điều kiện sống hay làm việc trong môi trường tiếng Anh thì ta nên tranh thủ luyện nói như sau:

- Tận dụng tối đa những giờ luyện tập trên lớp tại các trung tâm ngoại ngữ (tập nói càng nhiều với bạn bè dù là những cấu trúc đơn giản nhất, đừng chỉ thực tập qua loa chiếu lệ vì càng luyện nói nhiều ta càng nhớ bài lâu hơn và tạo được cho mình phản xạ nhanh nhẹn khi gặp những tình huống tương tự trong đời sống).

- Khắc phục tính nhút nhát và sợ sai của mình. Cứ mạnh dạn nói tiếng Anh bất cứ khi nào có thể.

- Tìm một bạn học hay nhóm học ưng ý và sắp xếp thời gian học nhóm với nhau. Có nhiều bạn hẹn nhau đến lớp sớm 30 phút và chỉ ngồi nói chuyện  bằng tiếng Anh với nhau mà thôi. Đây là một cách học rất tốt và giúp nhau cùng tiến bộ.

- Tham gia các câu lạc bộ tiếng Anh vào cuối tuần.

Học nghe
Để nghe tốt một bài khóa trong sách tiếng Anh ta thường phải trải qua các bước sau. Trước khi nghe, bạn hãy suy nghĩ về đề tài đó để giúp bạn hình dung và phán đoán được những gì sắp nghe, nghe ý chính trước tiên để trả lời câu hỏi tổng quát, nghe những từ chính rồi đoán, không nhất thiết phải nghe ra từng từ từng từ một, sau đó nghe lại nhiều lần để biết được càng nhiều chi tiết càng tốt để có thể hoàn tất các câu hỏi
trong bài. Tuyệt đối không xem trước nội dung bài khóa trước khi nghe. Chỉ khi nghe xong rồi bạn mới vừa nghe vừa đọc bài để kiểm tra lại và học thêm từ mới cũng như tăng cường các cách diễn đạt hay có trong bài. Bạn cũng nên đọc theo băng nhiều lần sau khi nghe xong để luyện phát âm và nhớ bài tốt hơn.

Nguyên tắc chung cho việc rèn luyện kỹ năng nghe hiệu quả là nghe càng nhiều càng tốt. Tranh thủ mọi tài liệu và cơ hội nghe có thể (nghe băng, nghe nhạc, nghe radio, xem TV, xem phim Mỹ có phụ đề tiếng Anh …). Trên thị trường hiện nay cũng bán rất nhiều sách luyện nghe tiếng Anh để bạn có thể tự học thêm ở nhà.

Ngoài ra, còn có một công cụ vô cùng hữu hiệu để rèn luyện mọi kỹ năng cho người học tiếng Anh ngày nay, đó chính là Internet. Bạn có thể đọc báo, nghe tin tức, tìm tài liệu online bằng tiếng Anh. Ngoài ra, trên
Internet còn có rất nhiều trang web cung cấp các bài học tiếng Anh miễn phí rất thú vị và tiện lợi. Tôi xin giới thiệu một số trang web để các bạn có thể tham khảo và tự học thêm ở nhà.

• www.bbclearningenglish.com

• http://www.britishcouncil.org/learning

• http://esl.about.com/

• http://::1e4::sl.org

• www.manythings.org

• www.freenglish.com

• www.english-at-home.com

• www.tolearnenglish.com

• www.vocabulary.com

TT - Bài viết "Nhốn nháo "săn” chứng chỉ ngoại ngữ” (Tuổi Trẻ 29-6) đã phản ánh trung thực hiện trạng chất lượng của sản phẩm giáo dục VN mà Bộ GD-ĐT đã và đang chỉ đạo từ bậc phổ thông đến đại học. Phần lớn các trường phổ thông bắt đầu dạy tiếng Anh, hoặc một ngoại ngữ khác, từ lớp 6. Một số ít trường đã bắt đầu dạy ngoại ngữ từ bậc tiểu học.

Các thầy cô dạy ngoại ngữ ở bậc phổ thông phải dạy đúng theo chương trình của bộ, từ chương trình lạc hậu cũ đến chương trình theo sách giáo khoa mới thay từ năm học 2005-2006, phải rất chật vật dồn

nén các nội dung kiến thức dạy nhanh trong mỗi tiết học để không cháy giáo án, thì không có thì giờ đâu để cho học sinh thực tập hai kỹ năng nghe và nói.

Do đó suốt bảy năm trời học tiếng Anh ở bậc phổ thông chỉ để làm bài thi trắc nghiệm "abc khoanh” mà thôi, tốt nghiệp rồi mà giao tiếp chả được gì, ngoại trừ những học sinh có khiếu và được đi học thêm ngoại ngữ ngoài giờ học trong trường. Lên bậc đại học, sinh viên tiếp tục học ngoại ngữ suốt bốn năm, nhưng đại bộ phận sinh viên tốt nghiệp rồi mà nói ngoại ngữ người ta không hiểu và cũng không hiểu người ta nói gì!

Vì thế trên báo Tuổi Trẻ Xuân Canh Ngọ (1990) tôi đã khuyến khích thanh niên mỗi người cần phải trang bị cho mình hai vũ khí cần thiết để đi vào thế giới cạnh tranh toàn cầu hóa là tiếng Anh và tin học. Nhưng không biết có bao nhiêu người đã hưởng ứng?

Cho đến lúc này Bộ GD-ĐT vẫn chưa có chủ trương kiên quyết bắt buộc về sử dụng thông thạo ngoại ngữ và tin học đối với sinh viên tốt nghiệp đại học. Đây là một bất lợi rất lớn cho VN chúng ta. Taihại tiếp nối tất yếu sẽ đến khi xét tiêu chuẩn của các ứng viên phó giáo sư và giáo sư VN. So với quốc tế, các bạn láng giềng châu Á như Philippines, Malaysia, Hong Kong, Singapore, Brunei học bằng tiếng Anh

từ tiểu học nên tốt nghiệp đại học họ sử dụng tiếng Anh như tiếng mẹ đẻ. Nhìn xa sang châu Âu và châu Phi, học sinh tốt nghiệp trung học rồi là biết rành ít nhất một ngoại ngữ, thường là hai ngoại ngữ.

Cá biệt như Thụy Sĩ, học sinh và sinh viên đều biết bốn thứ tiếng: bản ngữ Đức, Pháp, Ý, và ngoại ngữ Anh. Học sinh bậc tiểu học đã biết hai bản ngữ rồi, thêm vào vốn tiếng mẹ đẻ; lên trung học học sinh học tiếp bản ngữ thứ ba và tiếng Anh. Ở nước ta, các công ty nước ngoài vào đầu tư đều than phiền về khả năng kém tiếng Anh và tin học của sinh viên tốt nghiệp đại học của chúng ta. Và các cơ quan, xí nghiệp, doanh nghiệp trong nước cũng phải chịu thiệt thòi khi thu nhận những người tốt nghiệp đại học mà trình độ ngoại ngữ thì "nói người ta không hiểu, và người ta nói thì mình cũng không hiểu luôn”.

Tình trạng ù ù cạc cạc về ngoại ngữ của học sinh và  sinh viên VN sẽ tiếp tục dài dài, tính cạnh tranh của nguồn nhân lực VN sẽ tiếp tục thua sút nước khác, khi nào Bộ GD-ĐT chưa dám thay đổi  chương trình đào tạo các giáo viên ngoại ngữ tại trường sư phạm và nội dung chương trình dạy ngoại ngữ trong các lớp phổ thông, ở bậc đại học.

Phải có thầy cô lão luyện cách dạy ngoại ngữ có hiệu quả cao, đồng thời phải có nội dung chương trình phổ thông cải tiến vừa phải để chừa thời gian cho thực tập đủ bốn kỹ năng đọc, viết, nghe, nói thì học sinh và sinh viên của chúng ta mới thạo ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, ngang tầm quốc tế được.

GS Võ Tòng Xuân